Lev Dodin

“Zeggen dat ik ‘geschokt’ ben, is niets zeggen. Ik, een kind van de Tweede Wereldoorlog, kon me zelfs in mijn engste nachtmerries het beeld niet voorstellen van Russische raketten die gericht zijn op Oekraïense steden en dorpen, die de inwoners van Kiev de schuilkelders injagen, die hen dwingen hun land te ontvluchten. In onze kindertijd speelden we de verdediging van Moskou na, van Stalingrad, van Leningrad, en ook van Kiev. Ik kan me zelfs onmogelijk voorstellen dat Kiev zich vandaag verdedigt tegen en zich overgeeft aan Russische soldaten en officiers. Mijn hersenen trekken zich terug in het diepste van mijn schedel en weigeren zulke taferelen te vormen, te zien of te horen.

De wereldwijde epidemie van de voorbije twee jaren moest ons allen, die aan weerszijden van alle mogelijke grenzen wonen, herinneren aan de broosheid en kwetsbaarheid van het menselijke leven, aan hoe de wereld in een mum van tijd vergaat als we onze dierbaren verliezen. We hebben het niet onthouden. Dezer dagen vergaat de wereld van wie zijn naasten ziet sterven, vergaat de wereld van wie iemands naasten doodt.

Barmhartigheid, medelijden en empathie ontsnappen aan de wil van staten en politici. Men kan mensen niet voorschrijven wanneer en wie ze moeten vrezen, wanneer en wie ze moeten ontzien. Tot nu toe heeft nog geen enkele staat geleerd hoe ze het bewind moet voeren over de gevoelens van mensen. De taak van kunst en cultuur was en zal altijd zijn, zeker na al de verschrikkingen van de 20^e eeuw, om de mens het leed van een ander als het zijne te doen ervaren, om haar te doen inzien dat er niet één idee bestaat, hoe groots en prachtig ook, dat een mensenleven waard is. We kunnen nu al zeggen dat cultuur en kunst zich alweer niet van deze taak hebben gekweten.

Ik ben 70 jaar oud. Ik kan me makkelijk voorstellen wat er nu overal gaat gebeuren: de opdeling in rechtvaardigen en onrechtvaardigen, de zoektocht naar binnenlandse vijanden, de zoektocht naar buitenlandse vijanden, pogingen om het verleden te herboetseren, om zich te kunnen vinden in het heden en om de toekomst te herschrijven. Dat hebben we allemaal al gezien in de 20^e eeuw.

De voorbije dagen hebben we de toekomst bereikt. Want het is juist hier dat de 21^e eeuw van start is gegaan. Wij hebben deze eeuw laten beginnen, allemaal samen. Wij hebben hem zó laten beginnen. En de pas begonnen 21^e eeuw blijkt nog angstaanjagender dan de vorige. Wat kunnen we nu nog doen? Bidden, rouwen, hopen, smeken, eisen, protesteren,  vooruitkijken? Alles, waarschijnlijk, wat we nog niet gedaan hebben tot dusver: elkaar liefhebben, elkaar vergeven zoals we ook onszelf vergeven, niet geloven in het Kwaad en het Kwade niet voor het Goede aanzien.

Ik ben 70 jaar oud. In de loop van mijn leven heb ik veel mensen verloren die ik liefhad. Vandaag, nu er boven onze hoofden, in plaats van vredesduiven, raketten van haat en dood vliegen, kan ik slechts dit zeggen: houd op! Het menselijke organisme kan niet genezen door chirurgische ingrepen. Eender welke operatieve ingreep doet de geopereerde doodbloeden, en besmet wie opereert met een ongeneeslijke bloedvergiftiging. Staak de chirurgische ingrepen. Verbind de wonden. Laten we het onmogelijke doen: laten we de 21^e eeuw maken zoals we hem droomden, en niet zoals we hem nu gemaakt hebben. Ik doe het enige wat ik kan: ik smeek, houd op! Houd op.

IK SMEEK HET!”

[«Сказать «потрясен» – ничего не сказать. Мне, ребенку Великой Отечественной Войны, даже в страшном сне невозможно было себе представить российские ракеты, направленные на украинские города, села, загоняющие киевлян в бомбоубежища, заставляющие их бежать из своей страны. В детстве мы играли в оборону Москвы, Сталинграда, Ленинграда, Киева. Даже невозможно вообразить себе, что сегодня Киев обороняется или сдается российским солдатам и офицерам. Мозг прилипает к черепу и отказывается видеть, слышать, рисовать себе подобные картины.

Последние два года вселенского мора должны были напомнить всем нам, живущим по все стороны всевозможных границ, как хрупка и уязвима человеческая жизнь, как в одну минуту рушится мир, когда мы теряем любимых людей. Не напомнили. В эти дни рушится мир тех, чьи близкие умирают, рушится мир тех, кто убивает чьих-то близких.

Милосердие, жалость, сопереживание не поддаются воле государств и политиков. Невозможно диктовать людям, когда и за кого им бояться, когда и кого им жалеть. Управлять чувствами людей не научилось пока ни одно государство. Миссия искусства, культуры всегда была и есть, особенно после всех ужасов 20 века, научить человека воспринимать чужую боль как свою, понять, что ни одна идея, самая великая и прекрасная, не стоит человеческой жизни. Сейчас уже можно сказать: с этой миссией культура и искусство снова не справились.

Мне семьдесят семь лет, мне несложно представить себе, что будет дальше везде и всюду: разделение на правых и неправых, поиск внутренних врагов, поиск внешних врагов, попытки смоделировать прошлое, смириться с настоящим, переписать будущее. Все это уже было в 20 веке.

В эти дни мы дожили до будущего. Именно в эти дни начался 21 век. Мы все вместе позволили этому веку наступить. Наступить таким, каким он наступил. Наступивший 21 век оказался страшнее века двадцатого. Что остается делать? Молиться, каяться, надеяться, умолять, требовать, протестовать, уповать? Наверное, все, чего мы не делали до сих пор: любить другого, прощать другого как прощаем самих себя, не верить во Зло и не принимать Зло за Добро.

Мне семьдесят семь лет, за свою жизнь я потерял очень многих людей, которых любил. Сегодня, когда над нашими головами вместо голубей мира летают ракеты ненависти и смерти, сказать могу только одно: остановитесь! Организм человечества не лечится хирургическими операциями. От любого оперативного вмешательства истекает кровью тот, кого оперируют, и заражается неизлечимым сепсисом тот, кто оперирует. Остановите хирургическое вмешательство. Наложите жгуты на раны. Совершим невозможное: сделаем 21 век таким, каким он мечтался, а не таким, каким мы его сделали. Я делаю то единственное, что могу: я умоляю, остановитесь! Остановитесь.

Я УМОЛЯЮ! »]

Lev Dodin, Russisch theatermaker // Teatr.

[Vertaald door Alexandre Popowycz]